Tükürük bezi kanalları, tükürüğün bezlerden çıkarak ağız içine yayılmasına aracılık eden kanallardır. Bu kanallar, tükürüğün koyu kıvamını ağıza ulaştıracak şekilde yapılandırılmıştır. Tükürük, normal su kıvamında olmadığı için ilerlemesi biraz daha zordur. Kanalların iç yapısındaki hareketlilik, tükürüğün kolay bir şekilde ağıza ulaşmasını sağlar.

Tükürük bezleri tarafından karmaşık bir yapıda üretilen tükürük, büyük oranda su ve %1-2 oranında organik ve inorganik içerikten oluşur. Bu içerik, tükürük kanalları aracılığı ile ağıza aktarılır. Tükürüğün ağız içinin yağlanması, sindirimi başlatması, antikor özelliği ile ağız içi sağlığının korunması, dişlerin temizlenmesi gibi birçok fonksiyonu vardır.

Glandula Parotis: Alt çenenin dış yanlarında bulunan bu tükürük bezleri, Stenon kanalı aracılığı ile ağız içine tükürüğü ulaştırır.

Glandula Sublingualis: Dilin altında bulunan tükürük bezleridir. Büyük bir tükürük boşaltım kanalına sahip olan bu bez, yaklaşık kırk tane küçük kanal aracılığı ile tükürüğü ağıza boşaltır.

Glandula Submandibularis: Daha içeride, kasların altında bulunan tükürük bezidir. Bu bezden yukarı çıkan kanal, tükürüğün ağız içine gelmesini sağlar.

En bilinen sorun, kanallarda üst üste biriken kalsiyum ve fosforun taş oluşturmasıdır. Bu taşlara sialolit, hastalığın adına ise sialolitiazis denir. Tükürük kanalları yere paralel olarak uzanır; bu durumda kanallarda kullanılmadan bekleyen tükürük hareketsiz olarak kalır ve bu bekleyiş zamanla taş oluşmasına neden olur. Bu durum %1 oranında kötü huylu olarak gözlemlenir.

Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülen bu rahatsızlık, yaş ilerlemesi ile daha da artabilir. Çocuklarda bu duruma çok rastlanmaz. Bu tür durumlarda tükürük bezlerinin şiştiği ağız açıldığında görülebilir. Birçok sorun tükürük bezlerinin şişmesine neden olabilir. Bunların hepsini kanal tıkanıklığına bağlamak doğru değildir. Örneğin, havada dolaşan polenler bile alerjiye bağlı olarak bezlerin şişmesine neden olabilir. Tedaviye ilk olarak ilaç ile başlanır, geçmeyen durumlarda cerrahi operasyon yapılır.

Tükürük bezleri ve kanallarının sağlığı, genel ağız sağlığı açısından büyük önem taşır. Tükürük, sadece sindirim sürecinde değil, aynı zamanda ağız içi mukozasının korunmasında ve ağız içi mikrofloranın dengelenmesinde de kritik bir rol oynar. Ayrıca, tükürüğün antibakteriyel özellikleri, ağız içi enfeksiyonlarının önlenmesine yardımcı olur.

Tükürük bezi kanallarında tıkanıklık veya taş oluşumu gibi sorunların önlenmesi için bol su içmek, düzenli ağız hijyenine dikkat etmek ve belirli gıdalardan uzak durmak önemlidir. Ayrıca, ağız kuruluğu gibi belirtiler fark edildiğinde erken dönemde doktora başvurmak, daha ciddi komplikasyonların önlenmesini sağlar.

Tükürük bezi kanallarının sağlıklı işleyişi, genel sağlığın korunmasında büyük bir rol oynar. Bu nedenle, ağız ve diş sağlığına yönelik rutin kontrollerin ihmal edilmemesi gerekmektedir.