Tükürük Bezleri Anatomisi
Tükürük, tükürük bezleri tarafından ağıza salgılanan renksiz, kokusuz, tatsız, hafif şekilde bulanık ve hafif kıvamlı bir salgıdır. Normal bir insan bir gün içerisinde 1-1.5 litre civarında tükürük salgılar. Yemek yerken çoğalan tükürük salgısı, diğer zamanlarda ve özellikle uyku sırasında minimal düzeye iner. Tükürük bezleri anatomisi incelenmeden önce tükürüğün yapısına göz atalım. Tükürüğün içeriğinin %99.5'i su geri kalan %0.5'i ise suda erimiş organik ve inorganik maddelerdir. Bu inorganik maddeler magnezyum, potasyum, kalsiyum, hidrojen, florid, iodidler, sodyum fosfat, karbonat, oksijen, azot, karbondioksit ve amonyaktır. Tükürüğün pH değerini ayarlayan tükürük salgısı içerisinde bulunan karbondioksittir. Tükürük salgısında bulunan organik maddeler ise pityalin, musin, maltaz, üre, ürik asit, eritropoetin, lizozim, bradikinin, mukopolisakkaritler ve çeşitli proteinlerdir.
İçeriğindeki önemli maddeler nedeniyle önemli görevleri bulunan tükürük bezleri, ağız mukozasını sürekli ıslak tutarak diş sağlığı için önemli fonksiyonları yerine getirir. Sindirimi ağız içinde başlatan tükürük, kuru ve katı besinleri yumuşatma özelliğine sahiptir. Antibakteriyel ve antifungal özellikte olan tükürük, tat duyusunun alınmasına yardımcı olur.
Tükürük Bezleri Anatomisi Nasıldır?
- Parotis Bezi: 25-30 gram ağırlığında olan parotis bezi, ramus mandibulanın arkasında, kulağın alt ve ön tarafında fossa retromandibularis isimli çukur kısımda yer alır. Ters şekilde duran bir piramidi andırmaktadır. Majör tükürük bezlerinden biri olan parotis bezinin, superior, superfisialis, anteromedialis, posteromedialis olmak üzere dört yüzü bulunmaktadır. Superior yüz, meatus acusticus externus'un kıkırdak parçası ve artikularis temporalis'in arka yüzü ile komşu şeklindedir. Parotis bezinin, fasies superficialis ve platysmanın arka kenarı ile çevrilidir. Posteromedial yüz ise processus mastoideus, sternokleidomastoid kas, digastrik kasın posterior karnı, styloid proses ve buna bağlı kaslar ile çevrilidir. Anteromedial yüzey, ramus mandibulanın arka kenarının rahat yerleşebileceği şekilde oluklu bir şekildedir. Bu kısım masseter kasın, posteroinferior kısmını, temporomandibular eklemin lateral kısmını ve medial pterygoid kasın bazı kısımlarını çevrelemektedir. Parotis bezi salgılarını Stenon kanalı yardımı ile ağız içerisine boşaltır. 3 cm çapındaki bu kanal 4-5 cm uzunluğundadır. Kanalın ağıza açılan kısmında bir sfinkter olmasına rağmen, kolayca kateterize edilebilmektedir. Stenon kanalı tragustan komissura labiorum'a çizilmiş hat yönünde öne doğru, masseter kasın ön kenarına kadar ilerler. Bu kısımdan içe bükülme yolu ile corpus adiposum bukkayı geçerek buccinator kası delerek ikinci üst molar dişin bukkal yüzü hizasında yanaktan ağız boşluğuna açılır.
- Submandibular Bezi: Çene altında bulunan bu bez iki adettir. Ağırlığı 7-12 gramdır. Submandibular bez alt çene korpusu orta kısmı iç yüz ile biventer kasın iki karnı arasında bulunmaktadır. Submandibular bezlerin şekilleri düzgün değildir. Submandibular bezin boşaldığı kanala Wharton kanalı adı verilir. Wharton kanalı 5 cm uzunluğundadır.
- Sublingual Bezi: Tükürük bezleri anatomisi açısından en küçük majör bezdir. Ağırlığı 3-4 gram civarındadır. Ağız taban kısmında çenenin iki tarafında bulunur. Diğer bezlerdeki gibi özel bir loju yoktur. Çok sayıda tükürük bezinin birleşiminden oluşmaktadır. Bu çok sayıdaki tükürük bezlerinin hepsinin ayrı birer kanalı bulunur. Pilika sublingualise açılan kanalların sayısı, 8-15 adet arasındadır. Bu bezlerin en büyüğü Bartholin kanalıdır.
Tükürük Bezlerinin Fonksiyonları
Tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük, ağız sağlığı ve genel sağlık için bir dizi önemli fonksiyona sahiptir: - Tükürük, ağız mukozasını nemlendirir ve ağız içindeki pH dengesini korur.
- Tükürük, dişlerin ve diş etlerinin temizlenmesine yardımcı olur, böylece diş çürükleri ve diş eti hastalıklarının önlenmesine katkıda bulunur.
- Tükürük, sindirimi ağızda başlatır; nişastaları parçalayarak glukoza dönüştüren amilaz (pityalin) enzimi içerir.
- Tükürük, antibakteriyel ve antifungal özellikler gösterir, böylece ağız içi enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.
- Tükürük, tat alma duyusunu destekler ve yiyeceklerin tadını almamıza yardımcı olur.
- Tükürük, kuru ve katı besinlerin yumuşatılmasına ve yutulmasının kolaylaştırılmasına yardımcı olur.
Sonuç
Tükürük bezlerinin anatomisi ve fonksiyonları, genel ağız sağlığı ve sindirim süreci için kritik öneme sahiptir. Tükürük bezlerinin sağlıklı işleyişi, ağız içi hijyenin korunması, diş sağlığının devamlılığı ve sindirimin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gereklidir. Bu bezlerin herhangi birinde meydana gelebilecek bir rahatsızlık, ağız sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir ve bu nedenle düzenli olarak ağız sağlığı kontrollerinin yapılması büyük önem taşımaktadır.
|
Zeliha
20 Temmuz 2024 CumartesiTükürük bezlerinin salgıladığı tükürüğün içeriği ve fonksiyonları hakkında daha fazla bilgi verebilir misiniz? Özellikle, tükürüğün antibakteriyel ve antifungal özellikleri nasıl çalışır?
Cevap yazAdmin
20 Temmuz 2024 CumartesiElbette Zeliha hanım, tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük, çeşitli enzimler ve proteinler içerir. Bu bileşenler yemeklerin sindirimine yardımcı olur ve ağız sağlığını korur. Özellikle, tükürüğün içindeki lizozim ve laktoferrin gibi maddeler antibakteriyel özelliklere sahiptir. Lizozim, bakterilerin hücre duvarlarını parçalayarak etkili olurken, laktoferrin demir bağlayarak bakterilerin çoğalmasını engeller. Ayrıca, tükürükte bulunan histatinler antifungal özellik gösterir ve mantar enfeksiyonlarına karşı koruma sağlar. Bu şekilde tükürük, ağız içinde önemli bir savunma mekanizması oluşturur.