Tükürük, Su bazlı özelliği ile 6.5 Ph değeri ile normal sudan daha az asetik içeriği sahiptir. Tükürüğün içinde birçok suda çözünmüş bileşen vardır. Bu bileşenler kalsiyum, potasyum, ürik asit, üre, proteinler, bikarbonatlar, lizozimler, immünglobulin ve daha birçok enzim bulunur. Tükürük içerdiği antikorlar ile ağız içi yüzeyini kaplayarak zararlı asetiklerin, aşırı sıcak ve soğuk besinlerin ağız yapısını zarar vermesini önler.

Tükürüğün salgılanması ile ağız içinde sindirimi başlatılır, üst solunum yolu ve gırtlağın kaygan ve nemli bir yapıya kavuşması sağlanır. Gün içinde minör ve majör olarak isimlendirilen küçük büyük tükürük bezlerinden normal şartlarda bir birbuçuk litre kadar tükürük salgılanır.

Tükürük nasıl salgılanır? Salgının kontrolünü sağlayan sinirler bulunur, bu sinirler ihtiyaç durumunda majör bezlerde biriken sıvıyı ağız içine gönderir. Tükürük ihtiyacı ağız içinde bazı besinlerin tetiklemesi ile ortaya çıkabileceği gibi, istenirse ihtiyaç kadar ağızda hiçbir besin olmadan da çıkarılabilir. Vücudun sağlık durumu ve bazı diğer etkenler tükürüğün kalitesini, pH dengesini ve temizliğini değiştirebilir.

Ağız içindeki uyarıcılar koku ve görsel uyarıcılar ile kontak kurarak beyinde bulunan tükürük salgı merkezine ileti gönderir. Tükürük ihtiyacı burada belirlenir. Ağız içi tükürük bezlerinin hepsinden aynı oranda tükürük salgılanmaz, ağızda bulunan besin özelliğine göre ayrı bölgelerden, ayrı miktarlarda tükürük salgılanır. Bununla birlikte değişik bölgelerden salgılanan tükürük kimisi sıvı, kimisi koyu olabilir.

Tükürük bezi hastalıkları nasıl ortaya çıkar? Salgının normal şekilde devam etmesi yutkunma ve konuşmayı kolaylaştırır, içeriğinde bulunan fosfatlar sayesinde dişlerin temiz ve kaygan bir hale gelmesine neden olur. Fakat aşırı tükürük salgılanmasına yol açacak şekilde sakız çiğnemek, ağız iç yüzeyi ve dişlere temas eden tükürük oranının artırarak, tükürüğün asidik etkisi sonucu diş ve ağız içine zarar verebilir. Bu durumda ağız içi yaraları ve dişlerde zamanından önce çürüme görülebilir.

Ayrıca İmmünglobulin A ile bağışıklık sistemi güçlenir, tükürük azlığından bağışıklık zarar görür. Bu durumda tükürük bezleri hassasiyetinde değişik olur. Örneğin tükürük bezi taşları bazen bir tarafta daha fazla görülebilir. Tükürük kanallarının yere paralel olması, tükürüğün ağır hareket etmesi ve kullanımından sonra kanallar içinde kalması tükürük kanalı taşı oluşturarak kanalların tıkanmasına neden olabilir. Bununla birlikte tükürük azaldığında ortaya çıkan hastalıkların başında Stjgren hastalığı, baş boyun tümörleri, yutkunurken tıkanma hissi gibi sorunlar görülebilir.

Tükürük bezi hastalıklarından korunma ve tedavi; Ağrı olup olmadığı, ağız kuruluğu, yutkunma zorluğu, yemek yerken kulak önünde ve arkasında şişlik olup olmadığı gibi durumlar var ise tükürük azlığından şikâyet edilebilir. Bu durumda KBB hekimine başvurmanız gerekir. Hekim tarafından yapılacak görsel muayene tedavinin ilk aşamasıdır. Muayene sırasında kitle oluşumuna rastlanması, kitlenin sertliği, kanalların tıkalı olup olmadığı kontrol edilir.

Daha sonra ultrason görüntülemesi yapılarak tükürük bezlerinin durumu gözlemlenir. Son yıllarda gelişen teknoloji ile kanalların tıkalı olup olmadığı net bir şekilde görülmektedir. Tıkalı olan kanallar için hekim tarafından önerilecek ilaç kullanılmalı, geçmeyen durumlarda cerrahi müdahaleye geçilmelidir.